Stosunek prawa UE do porządków prawnych państw członkowskich - zasada pierwszeństwa. Orzecznictwo TK w sprawach europejskich

 

Zadania kontrolne Unit 2

 

Fragmenty z podręcznika:

Relacje pomiędzy prawem UE a prawem państw członkowskich s. 311-322

 

Prymat prawa UE: s. 336-340

Stosowanie prawa pierwotnego i pochodnego UE w polskim porządku prawnym: s. 487-519

Stanowisko polskiego TK: s. 520 -531

 

Przepisy Traktatów:

Deklaracja nr 17 dołączona do Traktatów

 

Zasada pierwszeństwa (prymatu) prawa unijnego - stanowi regułę kolizyjną pozwalającą rozstrzygnąć konflikt w przypadku niezgodności norm należących do dwóch porządków prawnych (prawa UE i prawa krajowego), tj. w sytuacjach, gdy nie można spełnić równocześnie norm należących do dwóch systemów prawnych, mających choćby częściowo wspólny zakres zastosowania.

Treść tej zasady sprowadza się do nakazu skierowanego do wszystkich organów państw członkowskich zapewnienia normom prawa unijnego przewagi w razie konfliktu z normą krajową, bez względu na rangę i charakter prawa krajowego państw członkowskich.

 

  • Orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

 

6/64 Flaminio Costa p. Enel

11/70 Internationale Handelsgesellschaft (skan)

11/70 Internationale Handelsgesellschaft (druk)

106/77 Simmenthal II

 

103/88 Fratelli Costanzo SpA przeciwko Comune di Milano

C-224/97 Erich Ciola przeciwko Land Vorarlberg

 

  • Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

 

Wyrok TK sygn. K 18/04 (Traktat akcesyjny)

    * Komunikat prasowy (omówienie)

 

Wyrok TK sygn. SK 45/09 (Rozporządzenie Bruksela I)

    * Komunikat prasowy (omówienie)

 

Wyrok TK sygn. K 32/09 (Traktat z Lizbony) – pkt 2.1-2.6 oraz 4.2-4.2.14

        * Komunikat prasowy (omówienie)

 

Wyroki TK podważające zasadę pierwszeństwa prawa UE:

 

C-448/23, Komisja przeciwko Polsce - Komisja wniosła do TS skargę przeciwko Polsce w związku z wydaniem przez TK orzeczeń w sprawach P 7/20 i K 3/21, zarzucając naruszenie zasad autonomii, pierwszeństwa, skuteczności i jednolitego stosowania prawa Unii oraz zasady wiążącego skutku wyroków TSUE. Ponadto Komisja podniosła brak spełnienia przez Trybunał Konstytucyjny wymogów niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w wyniku nieprawidłowości w procedurach powołania trzech sędziów tego Trybunału w grudniu 2015 r. oraz w procedurze powołania jego Prezesa w grudniu 2016 r.

 

 

  • Akty prawa unijnego

 

Deklaracja nr 17 w sprawie zasady pierwszeństwa

 

  • Akty prawa polskiego

 

Art. 8 Konstytucji

1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej

 

Art. 9 Konstytucji

Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.

 

Art. 90 Konstytucji

  • Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
  • Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
  • Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
  • Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

 

Art. 91 Konstytucji

1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

 

Materiały dodatkowe

  • Art. I-6 Traktatu Konstytucyjnego (który nie wszedł w życie)

„Konstytucja [tzn. Traktat Konstytucyjny] i prawo przyjęte przez instytucje Unii w wykonywaniu przyznanych jej kompetencji mają pierwszeństwo przed prawem Państw Członkowskich”

 

Ustawą z 8 września 2006 r. Sejm przyjął pierwszą zmianę Konstytucji. Zmiana dotyczyła art. 55, który zakazywał ekstradycji obywatela polskiego.

Wyrokiem z 27 kwietnia 2005 r. (sygn. P 1/05) Trybunał Konstytucyjny zakwestionował zgodność Europejskiego Nakazu Aresztowania z Konstytucją. Jednak, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nieodzowna była taka zmiana obowiązującego prawa, która umożliwiłaby pełną implementację decyzji ramowej Rady z 13 czerwca 2002 r. w zgodzie z Konstytucją. Aby to zadanie mogło być zrealizowane konieczne było znowelizowanie art. 55 Konstytucji.

Artykuł 55

(rozdz. II Konstytucji)

Jak było?

Jak jest?

1. Ekstradycja obywatela ­polskiego jest zakazana.

2. Zakazana jest ekstradycja osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych.

3. W sprawie dopuszczalności ­ekstradycji orzeka sąd.

1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.

2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:

1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.

3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.

4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn ­politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.

5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.